Leasing (Finansal Kiralama) Nedir?

Leasing (finansal kiralama), uzun vadeli varlık ediniminde sıkça tercih edilen bir finansman yöntemidir. Söz konusu metot, kiraya veren ile kiracı arasında yapılan sözleşme çerçevesinde belirli bir malın mülkiyeti kiraya verende kalmak koşuluyla kullanım hakkının kiracıya devredilmesini içerir. 

Finansal kiralama, yüksek maliyetli sabit kıymetlerin edinilmesinde tercih edilir. Türkiye’de ise işlemler, 6361 sayılı Finansal Kiralama, Factoring ve Finansman Şirketleri Kanunu kapsamında düzenlenir. Sözleşme süresi boyunca kiracı, düzenli kira ödemeleri yapmakla yükümlüdür. Sözleşme sonunda da sembolik bir bedel karşılığında malın mülkiyetini devralma hakkına sahip olabilir. 

Leasing (Finansal Kiralama) Türleri Nelerdir?

Leasing, farklı ihtiyaçlara ve kullanım amaçlarına göre çeşitli türlerde uygulanabilir. Her bir leasing türü; sözleşme şartları, risk paylaşımı, mülkiyetin devri ve muhasebe uygulamaları bakımından farklı özellikler arz eder. En yaygın finansal kiralama türleri şu şekilde belirtilebilir:

• Finansal Kiralama (Finance Lease): Kiracı, varlığın ekonomik ömrünün önemli bir bölümünü içeren orta ve uzun vadeli kira sözleşmeleri kapsamında varlığı kullanır. Sözleşme sonunda sembolik bir bedelle mülkiyeti devralabilir. Varlık kiracı bilançosunda yer alırken kira ödemeleri de gider yazılabilir. 
• Operasyonel Kiralama (Operating Lease): Kısa-orta vadeli kiralamalardır. Mülkiyet, kiraya veren firmadadır ve kira süresi sonunda varlık iade edilir. Bakım, sigorta ve vergiler ise leasing şirketi tarafından üstlenilebilir.
• Sat & Geri Kirala (Sale and Leaseback): İşletme, sahip olduğu bir varlığı leasing şirketine satar ardından aynı varlığı kiralayarak kullanmaya devam eder. Böylelikle işletmenin likiditesi artar ve işletme, varlık kullanımına kesintisiz devam edebilir.
• Yurt içi Leasing: Hem kiraya veren hem de kiracının aynı ülkede olduğu leasing türüdür. Kiralanan mal ve sözleşme tamamen yerel mevzuata tabidir. 
• Yurt dışı / İthalat Leasing (Cross-border Leasing): Kiralanacak varlık yurt dışından temin edilir. Sözleşme ve ödeme döviz üzerinden yapılabilir.  
• Brüt & Net Leasing: Brüt leasing’te kiraya veren; bakım, sigorta vb. giderleri üstlenir. Net leasing modelinde ise ilgili giderlerin tümü, kiracı tarafından karşılanır.
• Taşınır & Taşınmaz Leasing: Kiralanan malın fiziki niteliğine göre 2 kategoriye ayrılır. Bu noktada taşınır leasing, araç ve makinelerin kiralanmasını kapsar. Taşınmaz leasing ise bina, arsa gibi gayrimenkullerin kiralanmasına ilişkin işlemleri içerir.
• Kısmi Amortismana Tabi Leasing (Partial‑Pay‑Out Lease): Varlığın tamamının değil yalnızca belirli kısmı amortismana tabi tutulur. Kiralama süresi, varlığın tam ekonomik ömrünü kapsamayabilir. 
• Tam Ödemeli & Tam Ödemesiz Leasing: Tam ödemeli leasing’te kiralar, kiraya verenin tüm maliyet ve kârını karşılar. Tam ödemesiz leasing’te ise kira toplamı, tüm maliyetleri bile karşılamayabilir. 
• Satışa Yardımcı (Vendor) Leasing: Satıcı firmalarla iş birliği içinde satılan malın leasing yoluyla finanse edilmesidir. Ayrıca satıcı ve finansman riskleri de paylaşılabilir. 
• Alt Leasing (Sub‑Lease): Kiracı, kiraladığı malı üçüncü bir tarafa devreder. Türkiye’de bu konuyla ilgili yasal sınırlamalar bulunur. 
• Takas Şeklinde Kiralama (Swap Lease): Kiracı, önceki kiraladığı varlığı yeni benzeri ile değiştirir.  

İkinci el leasing (Second‑Hand Lease) ise Daha önce kullanılmış varlıkların leasing konusu olmasıdır. Hazine Müsteşarlığı tarafından belirlenen ürünler için geçerlidir. 

Leasing Süreci Nasıl İşler?

Leasing süreci; finansal kiralama yoluyla varlık edinmeyi planlayan işletmelerin veya bireylerin ihtiyaçlarına en uygun ekipman, taşıt veya gayrimenkulü belirlemesiyle başlar. Bu kapsamda kiralanacak varlık seçildikten sonra kiracı ile leasing hizmeti sunan finansal kuruluş ya da leasing şirketi arasında ön görüşmeler gerçekleştirilir. Bu aşamada kiracının malî yapısı, ödeme kabiliyeti ve kredi geçmişi değerlendirilerek uygun bir ödeme planı oluşturulur. 

Değerlendirme aşamasının tamamlanmasının ardından taraflar, 6361 sayılı Finansal Kiralama, Factoring ve Finansman Şirketleri Kanunu hükümleri doğrultusunda resmî bir leasing sözleşmesi imzalar. Leasing şirketi, kiralanacak varlığı tedarikçiden temin ederek kiracının kullanımına sunar. Sözleşme süresi boyunca kiracı, belirlenen kira bedellerini düzenli olarak ödemekle yükümlüdür. Varlığı ise sözleşme hükümleri doğrultusunda kullanır.

Sözleşme döneminin tamamlanmasıyla kiracıya farklı alternatifler sunulur. Finansal kiralama modelinde kiracı, sembolik bir bedel karşılığında varlığın mülkiyetini devralma hakkına sahiptir. Bu bağlamda mevcut sözleşme yenilenerek kullanım süresi uzatılabilir. Buna karşılık operasyonel kiralama modelinde sözleşme bitiminde kiralanan varlık leasing şirketine iade edilir. Kiracı, dilerse benzer veya farklı bir varlık için yeni bir kiralama anlaşması yapabilir. 

Finansal Kiralamada (Leasing) Gerekli Belgeler ve Başvuru Süreci

Sürecin sağlıklı ilerleyebilmesi için kiracıdan belirli belgeler talep edilir ve başvuru süreci finansal kuruluşun ön değerlendirmesiyle başlar. Gerekli belgeler ve başvuru süreci, başvuran tarafın tüzel ya da gerçek kişi olmasına göre değişiklik gösterir. Leasing başvurusu sırasında kiracıdan temin edilmesi beklenen temel belgeler şunlardır:

Tüzel Kişiler İçin

• Ticaret sicil gazetesi (şirketin kuruluşu ve son durumunu gösteren)
• İmza sirküleri
• Vergi levhası
• Son üç yıla ait bilanço ve gelir tabloları (varsa bağımsız denetim raporları)
• Ortaklık yapısını ve faaliyet alanlarını açıklayan bilgi notu
• Kimlik fotokopileri (şirket ortakları ve yetkililer için)
• Yetki belgeleri ve karar örnekleri (varsa leasing sözleşmesini imzalayacak kişilere ilişkin)

Gerçek Kişiler İçin

• Nüfus cüzdanı fotokopisi
• İkametgâh belgesi
• Gelir belgeleri (maaş bordrosu, vergi beyanı, kira gelirleri vb.)
• Banka hesap dökümleri
• Varlık belgeleri (varsa taşınır/taşınmaz mülkiyet belgeleri)

Başvuru Süreci

Leasing başvuru süreci, şu çerçeveler içerisinde yürütülür:

• Kiracı, edinmeyi planladığı mal veya ekipmanı belirleyerek leasing şirketi ile ön görüşmelerde bulunur.
• Kiracı, gerekli belgelerle birlikte leasing şirketine başvuruda bulunur. Bu aşamada şirketin kredi değerlendirme süreci başlatılır.
• Leasing kuruluşu; başvuran tarafın malî yeterliliğini, geçmiş finansal performansını, borçluluk oranlarını ve yatırımın fizibilitesini analiz eder. Gerekli görüldüğünde ek bilgi ve belge talebinde bulunabilir.
• Başvuru sonrası olumlu değerlendirilen leasing şirketi ödeme planını, kira tutarlarını ve diğer sözleşme koşullarını içeren resmî teklifi sunar. Taraflar mutabık kalırsa finansal kiralama sözleşmesi imzalanır.
• Leasing şirketi, kiracının belirlediği tedarikçiden malı satın alarak kiracının kullanımına tahsis eder. Mülkiyet hakkı leasing şirketine ait olup kullanım hakkı kiracıya devredilir.
• Kiracı, sözleşmede belirlenen periyotlarda kira ödemelerini gerçekleştirmeye başlar. Ödemeler; finansman tutarı, faiz ve hizmet bedellerini içerebilir.

Finansal kiralama başvurusu; belgelerin eksiksiz şekilde sunulması ve malî değerlendirmenin başarılı şekilde geçilmesiyle sonuçlandırılır. 

Leasing ile Kimler Yatırım Yapabilir?

Vergi mükellefi olan ve yatırım yapmayı, faaliyet alanını genişletmeyi ya da işletme kapasitesini arttırmayı hedefleyen, tüm gerçek kişi ticari işletmeler ile tüzel kişiliğe sahip kurum/kuruluşlar, finansal kiralama yöntemi ile yatırımlarını finanse edebilirler. 

Hukukî işlem yapma ehliyetine sahip kişi ve kuruluşlar, leasing hizmetlerinden yararlanmak suretiyle sermaye kullanmadan uzun vadeli varlık edinimi gerçekleştirebilirler. Finansal kiralama yapma hakkına sahip başlıca kişi ve kuruluşlar şunlardır:

• Anonim şirketler
• Limited şirketler
• Şahıs şirketleri
• Tarımsal faaliyette bulunan çiftçiler
• Vakıflar
• Kooperatifler
• Ortak girişimler ve iş ortaklıkları

Söz konusu yapılar, ilgili mevzuat hükümlerine uygun olarak leasing sözleşmesi akdedebilir ve yatırımlarını leasing yoluyla finanse edebilirler.

Leasing (Finansal Kiralama) Avantajları

Leasing; yüksek maliyetli makine, ekipman veya taşıt gibi sabit kıymetlerin satın alınması için büyük miktarda öz sermaye kullanma zorunluluğunu ortadan kaldırır. Nakit akışının korunmasına katkı sağlar. Leasing aracılığıyla gerçekleştirilen yatırımlar, işletmelerin teknolojik altyapılarını güncel tutmalarına ve rekabet güçlerini arttırmalarına da olanak tanır.

Leasing (Finansal Kiralama) Süresi

Finansal kiralama süresi, kiralanan varlığın kullanım hakkının kiracıya devredildiği ve kira ödemelerinin gerçekleştirildiği zaman dilimini ifade eder. İlgili süre; kiralanan malın ekonomik ömrü, amortisman süresi ile tarafların yatırım stratejileri doğrultusunda farklılık gösterebilir. 

Finansal kiralama süresi kiralanan varlığın ekonomik ömrünün büyük bir bölümünü kapsayacak şekilde uzun vadeli olarak belirlenir. Bu çerçevede asgari bir yıl olmak üzere birkaç yıl sürebilir. Söz konusu süre, taraflar arasında karşılıklı mutabakatla tespit edilir ve leasing sözleşmesinde açıkça belirtilir.