Franchising İş Modeli Nedir? Nasıl Çalışır?

“Franchising nedir?” sorusuna; bir işletme sahibinin belirli bir marka, ürün, hizmet ve işletme modelini, belirli şartlar altında başka bir kişiye kullandırdığı ticari bir iş modelidir, şeklinde yanıt verilebilir. Söz konusu sistem, büyüme ve genişleme hedefi olan markalar için nitelikli bir yöntem sunar. Franchise alan ise bahsi geçen modeli kullanarak kendi işini kurar. Ancak bunu franchise verenin kurallarına ve standartlarına uygun şekilde yürütmek zorundadır. Bu sayede hem girişimci kendi işine sahip olur hem de mevcut bir markanın gücünden faydalanır.

Franchising iş modeli, dünya genelinde olduğu gibi Türkiye’de de girişimciler tarafından çoğu durumda tercih edilen bir yöntem haline gelmiştir. Bu kapsamda hızlı tüketim, gıda, perakende ve hizmet sektörlerinde yaygın olarak kullanılan model, belirli bir başarıya ulaşmış markaların daha geniş pazarlara ulaşmasını mümkün kılar. Aynı zamanda girişimcilere sıfırdan bir marka yaratma riski olmaksızın iş yapma fırsatı da sunar.

Franchising İş Modeli Nedir?

Franchising iş modeli; bir markanın, ürünlerinin ve iş yapma şeklinin başka girişimciler tarafından kullanılmasına izin verdiği lisanslama sistemidir. Bu bağlamda franchise veren şirket, markasının gücünü, iş planını, operasyonel bilgi birikimini ve pazarlama desteğini franchise alan kişiye sunar. Franchise alan kişi ise ilgili sistem dahilinde belirli bir bedel ödeyerek markanın adını, logosunu ve sistemini belirli bir süre boyunca kullanma hakkına sahip olur.

İlgili modelde taraflar arasında imzalanan sözleşme, hak ve sorumlulukları net bir şekilde belirler. Bu kapsamda franchise alan kişi, belirli bir bölge için faaliyet yürütme hakkına sahip olur. Franchise veren ise sistemin sürdürülebilirliği ve marka itibarını korumak amacıyla düzenli denetimler yapabilir. Taraflar arasında kurulan bu iş ilişkisi de uzun vadeli bir ortaklığa dayanır.

Franchising sistemi, ölçeklenebilirliği sayesinde hem küçük girişimciler hem de büyük yatırımcılar için avantajlı bir seçenek haline gelmiştir. Söz konusu modeldeki en temel unsur, kanıtlanmış bir başarıya sahip olan iş modelinin farklı lokasyonlara aynı kalite ve standartla taşınabilmesidir. Bu sayede marka bilinirliği hızla artar ve müşteri güveni güçlenir.

Franchising Türleri Nelerdir?

Franchising, uygulama biçimlerine göre farklı türlerde sınıflandırılır. Her tür, franchise alan ile veren arasındaki ilişki biçimi ve yükümlülükler açısından farklılık gösterir. En yaygın franchising türleri iseşunlardır: 

• Ürün ve marka
• İş formatı
• Master
• Alt

Ürün ve marka franchising’i, franchise alanın belirli bir ürün ya da markayı satma hakkı kazandığı sistemdir. İlgili modelde otomotiv, içecek ve teknoloji sektörleri öne çıkar. Franchise alan yalnızca markalı ürünleri satar fakat iş yapış biçiminde serbesttir.

İş formatı en kapsamlı franchising türüdür. Bu noktada franchise alan, sadece ürün ya da markayı değil, tüm iş modelini ve süreçlerini de uygular. Gıda zincirleri ve perakende markaları bu modele en çok başvuran işletmelerdir. Eğitim, destek, pazarlama ve operasyonel rehberlik ise modelin en önemli unsurlarıdır.

Master franchising, belirli bir coğrafi bölgede franchising verme hakkının başka bir girişimciye devredilmesidir. Master franchise sahibi, o bölgedeki diğer franchise’ları yönetir. Alt-franchising ise bu yapının bir alt katmanını oluşturur. Master franchise sahibi, başka girişimcileri alt franchise olarak sisteme dahil eder.

Franchising Sistemi Nasıl Çalışır?

Franchising sistemi, önceden başarıya ulaşmış bir iş modelinin belirli kurallar ve standartlar dahilinde başka girişimciler tarafından kullanılmasını esas alır. İlgili sistemde taraflar arasında detaylı bir sözleşme imzalanır ve her iki taraf da belirli yükümlülükleri yerine getirmeyi taahhüt eder. Franchising sisteminin işleyişi şu şekilde özetlenebilir:

• Franchise veren; iş modelini, marka haklarını ve operasyonel sistemini tanımlar.
• Franchise alan, giriş bedeli ve belirli bir süre için lisans bedeli ödeyerek sisteme dahil olur.
• Taraflar arasında ayrıntılı bir franchise sözleşmesi imzalanır.
• Franchise veren; eğitim, denetim, reklam ve operasyon desteği sunar.
• Franchise alan, belirlenen standartlara uygun olarak işletmesini açar ve yürütür.
• Süreç boyunca sürekli performans takibi yapılır ve karşılıklı geri bildirim sağlanır.

Yukarıda yer alan yapı, markanın tüm şubelerinde benzer hizmet kalitesi ve müşteri deneyimi sunulmasını mümkün kılar.

Franchising Avantajları ve Dezavantajları

Franchising modeli hem franchise alan hem de veren için çeşitli avantajlar sunar. Ancak her iş modelinde olduğu gibi bazı dezavantajlar da mevcuttur. Bu nedenle sisteme dahil olmadan önce her iki tarafın da detaylı bir analiz yapması önemlidir.

Franchise alan kişi için en büyük avantaj, bilinir bir marka ile işe başlamak ve bu markanın güvenilirliğinden faydalanmaktır. Ayrıca iş modeli hazır olduğu için eğitim, destek ve yönlendirme süreçleri ile başarısızlık riski azaltılmış olur. Pazarlama desteği, tedarik zinciri kolaylıkları ve operasyonel rehberlik de sisteme dahil olan girişimcilere önemli katkılarda bulunur.

Franchise veren taraf ise yatırım yapmadan yeni bölgelerde büyüme imkânı bulur. Bu noktada markasını daha geniş kitlelere ulaştırabilir ve yerel pazara daha hızlı adapte olabilir. Söz konusu durum da marka bilinirliğini artırır ve gelir potansiyelini güçlendirir.

Franchise alan kişi için bağımsızlık sınırlıdır. Bu çerçevede karar alma süreçleri, franchise verenin kontrolü altındadır. Ayrıca giriş bedelleri ve sürekli ödenen royalty ücretleri, bazı girişimciler için maliyetli olabilir. Franchise veren ise sistemin her şubesinde aynı kaliteyi sürdürebilmek adına sürekli denetim ve destek sağlamak zorundadır.

Franchising ve Bayilik Arasındaki Farklar

Franchising ve bayilik terimleri zaman zaman birbiriyle karıştırılsa da aralarında önemli farklar bulunur. Her iki sistemde de bir marka başka girişimcilerle yayılır. Ancak uygulama biçimi, denetim düzeyi ve destek yapısı bakımından farklılık gösterir.

Franchising sistemi, daha kapsamlı ve detaylı bir iş birliği modelidir. İlgili sistemde franchise alan, sadece ürün ya da marka kullanımı değil, tüm iş yapma biçimini de üstlenir. Bununla birlikte franchise veren süreç boyunca eğitim, operasyonel destek, reklam ve pazarlama gibi birçok konuda sürekli rehberlik sağlar. Marka imajı ve müşteri deneyimi bütünlüğü de her daim ön plandadır.

Bayilik sisteminde ise çoğu durumda ürün ya da hizmetin satış hakkı verilir. Ancak işletmenin işleyişine dair kontrol daha sınırlıdır. Bunun yanı sıra bayiler, kendi operasyonlarını daha bağımsız şekilde yürütürken marka desteği sınırlı düzeyde olabilir. Söz konusu durum da bilhassa küçük ve orta ölçekli işletmelerin tercih ettiği bir yapıdır.